Belfer z Loch Ness
Jacek Żakowski

Jeśli Państwo chcecie wiedzieć, co rząd planuje na tygodnie bezpośrednio poprzedzające wybory parlamentarne, to chyba już mam odpowiedź. Otóż rząd, a konkretnie minister Kluzik-Rostkowska, na wrzesień i październik planuje wielki i społecznie dotkliwy strajk, a konkretnie strajk nauczycieli.
Przygotowania już się rozpoczęły. Bo nauczyciele to ludzie z natury spokojni, umiarkowani i odpowiedzialni, więc niełatwo ich wkurzyć i skłonić do strajkowania. Marudzą, skarżą się i dąsają, ale nie palą opon, nie rzucają w policjantów płytami chodnikowymi i bardzo niechętnie zostawiają dzieci bez opieki. Trzeba się naprawdę dobrze nawytężać, żeby poruszyć ociężałe ciało pedagogiczne na tyle, by się wściekło i zastrajkowało.

Rząd zdaje się jednak mieć w tej sprawie dalekosiężny plan i już przystępuje do jego realizacji rękoma – twardej jak Zbigniew Ziobro i Bartosz Arłukowicz – minister Kluzik-Rostkowskiej. Na początek pani minister pokazała szefom ZNP, gdzie ich miejsce. Zamiast niej na poniedziałkowe spotkanie przyszli niskiej rangi urzędnicy. To nie był przypadek. Jak się chce kogoś rozjuszyć, najlepiej pokazać, że ma się go w nosie. Dlatego przed wejściem na corridę byk musi odstać swoje w boksie. Stoi tam, słuchając łomotów i wrzasków, aż zacznie puszczać parę nosem. A jak to nie wystarcza, można go jeszcze podźgać szpadą przez kratę.

Minister Kluzik-Rostkowska od kilku miesięcy lubi czasem dźgnąć nauczycieli. Na przykład publikując apel do rodziców, żeby w okresie świątecznym kontrolowali nauczycielskie lenistwo. Gdyby ciało pedagogiczne składało się z górników albo kolejarzy i gdyby dzisiejsi Polacy mieli tego godnościowego ducha co w 1981 r., to już przed świętami mielibyśmy strajk w szkołach. Ale w szkołach, w ZNP i w nauczycielskiej „Solidarności” od lat panuje duch byczka Fernando, więc skończyło się na grymasach. Pani minister musiała być rozczarowana. Teraz idzie dalej.

„Jeśli ZNP chce rozmawiać o podwyżkach, musi wziąć odpowiedzialność za rozpoczęcie prac nad zmianą Karty [Nauczyciela]” – oświadczyła Joanna Kluzik-Rostkowska, bo „dodatkowych pieniędzy” na oświatę nie będzie. „System oświaty w ostatnich latach został mocno dofinansowany. W ciągu dziesięciu lat jego budżet zwiększył się z 25 do 40 mld zł. W tym czasie liczba uczniów spadła o 23 proc., czyli o ponad milion, a liczba nauczycieli o 11 proc. Mamy więc znacząco mniej uczniów i znacząco więcej pieniędzy”.

Gdyby nauczyciele byli analfabetami, toby te argumenty kupili. Ale minister edukacji zapewne się domyśla, że nauczyciele w zdecydowanej większości umieją czytać i liczyć. Więc pewnie też zakłada, że szybko zweryfikują jej słowa i się wściekną.

Nauczyciele wiedzą i czują w portfelach, że przez dziesięć lat, o których Pani Minister mówi, inflacja w Polsce wyniosła ok. 33 proc. Szybko więc policzą, że dzisiejsze 40 mld to nieco ponad 26 mld zł z 2004 r. Trudno zatem mówić, że oświata została dofinansowana, a tym bardziej „mocno dofinansowana”. Minister nie jest głupsza od gimnazjalisty i umie sama taki rachunek wykonać, więc zapewne wie, że realnie państwo wydaje na szkoły tyle samo, co dekadę wcześniej. Twierdząc, że wydatki oświatowe wzrosły, zapewne świadomie wprowadza słuchaczy w błąd. A przy tym pomija fakt, że przez te dziesięć lat PKB i płace wzrosły o połowę. To znaczy, że udział wydatków oświatowych w PKB istotnie zmalał. Właśnie dlatego klasy wciąż są przepełnione, szkoły zrujnowane i zamykane, a nauczyciele – mimo nominalnych podwyżek – czują się zbyt słabo opłacani

Nawet jeżeli jest o jedną piątą mniej uczniów, to wydatki na jednego ucznia w stosunku do PKB i płac są mniejsze. Te proporcje nie są bez znaczenia. Podwyższenie VAT, szybszy od inflacji wzrost cen żywności, zamrożenie kwoty wolnej w PIT i rosnące współpłacenie za usługi publiczne (zwłaszcza w ochronie zdrowia) sprawiają, że koszty utrzymania osób mało zarabiających, do których należą nauczyciele, rosły szybciej niż reszty społeczeństwa.

W ciągu tej dekady nauczyciele dostali wprawdzie podwyżki (początkujący ok. 70 proc., najbardziej doświadczeni – ok. 50 proc.), ale z trudem wyrównały one wzrost kosztów życia i płac w innych branżach. Czyli nauczycielska nędza jest z grubsza taka sama, jak na progu naszego „złotego wieku”, który zawdzięczamy przystąpieniu do Unii. I niemal taka sama, jak wtedy, kiedy premier Tusk hucznie ogłosił, że „zrobi wszystko, by płace nauczycieli były wyższe”.

Większość nauczycieli umie to samodzielnie policzyć, więc bez trudu rozumie, że minister zwyczajnie gra sobie z nimi w dudki, używając argumentów obrażających inteligencję wykształconego człowieka. Im częściej i głośniej Pani Minister będzie na użytek niezainteresowanej gawiedzi powtarzała fałszywe argumenty, tym silniejsze będzie poczucie nauczycielskiej krzywdy i większa będzie szansa, że jesienią w szkołach wybuchnie bunt. Rząd – podobnie jak podczas strajku lekarzy i górników – będzie zaś wtedy powtarzał, że za dolegliwym dla milionów rodziców strajkiem nauczycieli stoi PiS lub inne siły ciemności i że trzeba bronić Polski przed podpalaczami. W ten sposób koalicja będzie mobilizowała elektorat nie-PiS-u do udziału w wyborach. Po wyborach zaś elektorat PO będzie miał jeszcze więcej zrozumienia dla realizowanej przez minister Kluzik-Rostkowską strategii prekaryzwowania zawodu nauczycielskiego, czemu ma służyć zniesienie Karty Nauczyciela.

Politycznie jest to nawet dość sprytne. Choć może za nadto czytelne i w duchu pisowskie. Ale to nie powinno dziwić, zważywszy że minister oświaty i główny strateg wyborczy rządu są dość świeżymi migrantami z PiS. Ani minister Kluzik-Rostkowska, ani minister Michał Kamiński nie zrobili przecież politycznej kariery, broniąc praw pracowniczych i obywatelskich ani cywilizując i europeizując polską politykę. Zrobili ją w PiS – i wszystko jasne.

Pisowski duch rozprawiania się z kolejnymi środowiskami, dezawuowania ich, izolowania z ogółu społeczeństwa i podporządkowywania władzy, nie odszedł wraz z rządem Kaczyńskiego. Dotyka każdej grupy, która broni europejskich wartości w relacjach społecznych i pracowniczych. Górnicy i lekarze już swoje w tej kampanii zebrali. Teraz kolej na nauczycieli, którzy są – obok urzędników – najsłabszą politycznie grupą budżetówki. Ofiarą jesiennej kampanii będą nauczyciele, którzy po wakacjach mają się wyłonić jako potwór z Loch Ness, by wraz ze swoimi oczekiwaniami jeszcze raz utonąć w odmętach wyborczych emocji. Jeśli min. Kluzik-Rostkowskiej się uda, może to być na wiele lat koniec marzeń o dobrej, wychowującej dobrych obywateli szkole, której podstawą jest dobry nauczyciel.