Krajowa Sekcja Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność” wyraża zdecydowanie krytyczne stanowisko wobec projektu rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej dotyczącego sposobu podziału łącznej kwoty potrzeb oświatowych między jednostki samorządu terytorialnego (dalej JST) na rok 2026.

1.     Brak gwarancji pokrycia rzeczywistych kosztów funkcjonowania szkół                         i przedszkoli

Projekt nie uwzględnia realnych kosztów prowadzenia szkół, w tym szczególnie kosztów wynikających z podwyżek wynagrodzeń nauczycieli, inflacji oraz rosnących kosztów energii i utrzymania infrastruktury oświatowej. Wskaźniki bazujące na danych z roku szkolnego 2024/2025, bez ich korekty względem przewidywanych wzrostów kosztów w 2026 roku, są nierzetelne i prowadzą do niedoszacowania potrzeb JST, co bezpośrednio odbije się na jakości edukacji i warunkach pracy nauczycieli.

2.     Zbyt duży wpływ algorytmu – brak elastyczności i uwzględnienia lokalnej specyfiki

Rozporządzenie odsyła do algorytmu zawartego w załączniku, który nie został udostępniony w omawianym projekcie. Opieranie podziału środków niemal wyłącznie na sztywnym algorytmie pomija lokalne uwarunkowania, takie jak:

1)     szczególne potrzeby edukacyjne w środowiskach defaworyzowanych,

2)     trudności rekrutacyjne i kadrowe w gminach wiejskich i małych miastach,

3)     dodatkowe obowiązki nakładane na szkoły bez równoległego zwiększenia subwencji.

3.     Niewystarczające wsparcie dla małych szkół

Pomimo zdefiniowania tzw. „małej szkoły” (§1 pkt 7), projekt nie przewiduje żadnych mechanizmów kompensacyjnych dla szkół funkcjonujących w gminach o niskim zaludnieniu, gdzie utrzymanie klas oraz kadry nauczycielskiej jest znacznie bardziej kosztowne. To grozi dalszą likwidacją szkół wiejskich oraz pogłębianiem nierówności w dostępie do edukacji.

4.     Problematyczne podejście do uczniów z niepełnosprawnościami

Projekt zawiera szczegółowe definicje liczby godzin wsparcia (§1 pkt 6), jednak nadal brakuje jasnych gwarancji finansowania rzeczywistych potrzeb uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (SPE). Proponowane rozwiązania mogą w praktyce prowadzić do ograniczeń kadrowych i oszczędności kosztem uczniów z niepełnosprawnościami, zwłaszcza w zakresie pomocy psychologiczno-pedagogicznej i zatrudniania specjalistów. Brak środków może spowodować rezygnację z zatrudniania psychologów, pedagogów specjalnych i terapeutów.

5.     Pomijanie kwestii kadrowych i stabilności zatrudnienia

Ujęcie „etatów” w rozumieniu rozporządzenia nie uwzględnia problemów z brakami kadrowymi, trudnościami w zatrzymaniu doświadczonych nauczycieli oraz wysokim wskaźnikiem odejść z zawodu. Nie przewidziano żadnych mechanizmów stymulujących JST do zapewnienia stabilności zatrudnienia, co pozostaje w sprzeczności z deklaracjami o dbałości o jakość edukacji.

6.     Nieuwzględnienie inflacji z lat 2024-2025 i wzrostu kosztów zatrudnienia pracowników

Mimo, iż projekt zakłada wzrost łącznej kwoty subwencji oświatowej o 8,6% w stosunku do roku 2025, w praktyce inflacja w latach 2024–2025 według prognoz NBP i GUS wynosi 9–10%, koszty pracy (np. składki ZUS, fundusz socjalny, dodatki stażowe) wzrosły w wielu JST o więcej niż 10%, ustawowe podwyżki dla nauczycieli (marzec 2024, styczeń 2025) nie zostały w pełni pokryte w przekazanych środkach. JST nie mają wystarczających środków, aby: zrealizować podwyżki wynagrodzeń nauczycieli, utrzymać poziom zatrudnienia i opłacić dodatki funkcyjne, motywacyjne i za wychowawstwo.

Wobec powyższego KSOiW:

1. Domaga się wprowadzenia korekty uwzględniającej wskaźniki inflacyjne i prognozowane wzrosty kosztów w 2026 r., aby wysokość łącznej kwoty potrzeb oświatowych, odpowiadała rzeczywistym kosztom utrzymania systemu oświaty.

2. Wnosi o doprecyzowanie algorytmu oraz upublicznienie jego szczegółowej struktury i wag.

3. Apeluje o zagwarantowanie dodatkowych środków dla JST prowadzących małe szkoły i placówki o szczególnym profilu (np. specjalne, artystyczne, z oddziałami dwujęzycznymi).

4. Postuluje wzmocnienie finansowania kształcenia specjalnego oraz zapewnienie pełnego finansowania zadań wynikających z orzeczeń i indywidualnych programów edukacyjno-terapeutycznych.

5. Żąda systemowych rozwiązań wzmacniających zatrudnienie nauczycieli i pracowników oświaty, w tym uwzględnienia w podziale środków kosztów wynikających z wyższych standardów zatrudnienia.

Rozporządzenie w obecnym brzmieniu nie realizuje konstytucyjnych zobowiązań państwa do zapewnienia równego i bezpłatnego dostępu do edukacji na każdym poziomie. Zamiast tego – poprzez formalnie precyzyjny, ale w praktyce nieuwzględniający lokalnej rzeczywistości mechanizm – przerzuca odpowiedzialność za jakość edukacji na samorządy, bez zapewnienia im odpowiednich środków.

Ponadto wskazujemy, że Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition, czyli „Podręczniku diagnostyczno-statystycznym zaburzeń psychicznych z 2013 r., pojęcie "zespół Aspergera" zostało zniesione jako osobna diagnoza i wprowadzono jednolitą kategorię: Zaburzenie ze spektrum autyzmu (Autism Spectrum Disorder, ASD).

Krajowa Sekcja Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność” oczekuje natychmiastowego przeglądu projektu rozporządzenia oraz uwzględnienia głosu środowisk oświatowych w dalszych pracach legislacyjnych.